Spis Treści
Król Salomon to jedna z najbardziej magnetycznych postaci Starego Testamentu. Biblia przypisuje mu mądrość, bogactwo i budowę Świątyni Jerozolimskiej. Późniejsze tradycje dopisały motywy Pieczęci Salomona, Szamira, Księgi Raziela, czy nawet mechanicznego tronu i władzy nad dżinami. Poniżej — przewodnik po tym, co jest w źródłach biblijnych, a co w legendach.
Co o Salomonie mówi Biblia?
Biblia przedstawia Salomona jako syna Dawida, króla Izraela żyjącego w X w. p.n.e., który wzniósł Świątynię w Jerozolimie na wzgórzu świątynnym. Kompleks miał dziedziniec z ołtarzem całopalnym i wielką kadzią do obmyć; główny budynek obejmował przedsionek, Miejsce Święte oraz Miejsce Najświętsze z Arką Przymierza. Budowa trwała siedem lat. Dziś archeologia w tym miejscu jest ekstremalnie ograniczona, co utrudnia weryfikację materialnych śladów tzw. „pierwszej świątyni”.
Po wniesieniu Arki „chwała Pańska” miała wypełnić świątynię jak obłok — kapłani nie mogli pełnić służby. Salomon modli się do „Jahwe, Boga Izraela”, wskazując „niebo” jako miejsce Jego przebywania. To mocny, teologiczny obraz obecności Boga nad świątynią.
Biblia podkreśla też mądrość Salomona (przysłowia, pieśni) i… jego słabości. Na starość miał oddawać cześć obcym bóstwom (Asztarte, Milkom, Kemosz), co w narracji tłumaczy późniejszy rozłam królestwa za panowania jego syna.
Skąd wzięły się legendy?
Poza Biblią rozkwita bogata literatura żydowska, arabska i okultystyczna. To tu pojawiają się wątki o demonach, dżinach, pierścieniu, Szamirze i mechanicznych cudach. Z punktu widzenia historii to późniejsze dodatki — fascynujące, ale niebiblijne.
Co jest w Biblii, a co w legendach?
| Motyw | Biblia | Legendy / późniejsze tradycje |
|---|---|---|
| Świątynia, Arka, „chwała w obłoku” | Opis budowy; Arka w Miejscu Najświętszym; obłok „chwały” | – |
| Mądrość Salomona, bogactwo, dyplomacja | Tak | – |
| Kult obcych bóstw i zapowiedź rozpadu królestwa | Tak | – |
| Dżiny, władza nad wiatrem | – | Silne w tradycji islamskiej (Sulejman) |
| Pieczęć/Pierścień Salomona (kontrola demonów) | – | Grimuary, midrasze, opowieści okultystyczne |
| Szamir (tajemniczy „tnący” kamień/istota) | – | Legendy żydowskie |
| Mechaniczny tron | – | Midrasze, opisy „automatonów” |
| Księga Raziela | – | Folklor i mistyka żydowska |
Salomon w islamie: dżiny i wiatr
W Koranie Salomon (Sulejman) ma władzę nad wiatrem i dżinami, które „pracują dla niego za pozwoleniem Boga” przy budowie sanktuariów i posągów. Ten obraz silnie wpłynął na późniejsze opowieści o królu rozkazującym istotom niewidzialnym. Biblia o dżinach milczy — to motyw spoza tradycji biblijnej.
Pieczęć Salomona: heksagram czy pentagram?
Legenda mówi o pierścieniu z imieniem Boga, który daje królowi władzę nad demonami. W ikonografii „Pieczęć” bywa heksagramem (z czasem kojarzonym z „gwiazdą Dawida”) lub pentagramem — ważniejsza jest jednak funkcja symboliczna: znak władzy i ochrony. Pojawiają się też historie o Asmodeuszu, który miał skraść pierścień i na pewien czas zająć miejsce króla; to jednak przekazy pisane wiele wieków po Salomonie.
„Testament Salomona” i demony
Wątki o szczegółowych „egzorcyzmach”, katalogach demonów i magicznych praktykach znajdziesz m.in. w „Testamencie Salomona” (tekst grecki o niepewnej dacie, od starożytności późnej po średniowiecze). W tradycjach żydowskich przywołuje się też opowieści o Asmodeuszu zmuszonym do pracy. To źródła legendarne, nie historyczne — ale bardzo wpływowe dla kultury.
Księga Raziela: wiedza z nieba
Żydowskie opowieści mówią o Księdze Raziela — rzekomo z szafiru — zawierającej „całą wiedzę niebieską i ziemską”. Miała przejść od Adama do Salomona, który z niej rzekomo czerpał mądrość, sztukę uzdrawiania i „panowanie nad demonami”. To piękny, ale folklorystyczny motyw.
Szamir: „coś”, co tnie kamień
Szamir w legendach to „robak/kamień/substancja”, której „spojrzenie” rozłupywało kamień, żelazo i diamenty. Przechowywany w ołowianym pojemniku, owinięty wełną, miał rzekomo służyć przy budowie świątyni, by uniknąć metalowych narzędzi. Później „zaginął” lub „stracił moc”. Dla wielu czytelników to metafora „magii technicznej” starożytności.
Mechaniczny tron Salomona
Midrasze opisują tron z kości słoniowej i złota, z ruchomymi figurami zwierząt, zapachami i mechanizmami „unoszącymi” króla na miejsce — rodzaj legendarnego automatu. Biblia wspomina tron, ale nie techniczne cuda; to dopowiedzenie późniejszych tradycji.
Jak czytać te historie? Krótkie wnioski
- Oddzielajmy rdzeń biblijny od legend: świątynia, modlitwa, „chwała w obłoku” i krytyka kultu obcych bóstw są w Biblii; dżiny, pierścień, Szamir, mechaniczny tron — to dodatki późniejsze.
- Salomon to węzeł narracji wielu kultur (judaizm, chrześcijaństwo, islam, literatura okultystyczna), stąd bogactwo motywów.
- Archeologia: brak bezpośrednich wykopalisk na Wzgórzu Świątynnym ogranicza twarde dowody o „pierwszej świątyni”.
Ważne pytania
Czy Pieczęć Salomona to realny artefakt?
Nie ma na to dowodów. To motyw legend, który ukształtował wyobraźnię o „władzy nad demonami”.
Czym mógł być Szamir?
Najpewniej symbolem „niezwykłej technologii” w narracji religijnej. W źródłach występuje jako robak/kamień/substancja o nadprzyrodzonych właściwościach.
Czy Arka trafiła do świątyni Salomona?
W opowieści biblijnej — tak. Późniejsze losy Arki to już sfera hipotez i legend.
Dlaczego Biblia zarzuca Salomonowi kult obcych bóstw?
To teologiczne wyjaśnienie politycznych konsekwencji: „mędrzec” zszedł z drogi, stąd zapowiedź rozpadu królestwa.
Źródła
Źródła biblijne
1 Księga Królewska 6:7 — wzmianka o zakazie używania żelaznych narzędzi przy budowie Świątyni.
1 Księga Królewska 8:10–12 — „obłok chwały” wypełnia Świątynię po wniesieniu Arki.
1 Księga Królewska 4:29–34 — zakres mądrości Salomona, przysłowia i pieśni.
1 Księga Królewska 11 — apostazja Salomona, kult obcych bóstw i zapowiedź rozpadu królestwa.
2 Księga Kronik 7:1–3 — ogień z nieba przy konsekracji Świątyni.
2 Księga Kronik 9:17–19 — opis tronu Salomona z kości słoniowej i złota.
Teksty islamskie
Koran 34:12–13 (Saba) — wiatr i dżinny podporządkowane Salomonowi.
Koran 21:82 (Al-Anbijā’) — dżinny „nurkujące” i wykonujące prace dla Salomona.
Koran 27:17–21 (An-Naml) — wojska z ludzi, dżinnów i ptaków; epizod z dudkiem.
Źródła rabiniczne i midraszowe
Talmud Bawli, Gitin 68a–b — Asmodeusz, łańcuch i pierścień; wątek Szamiru.
Pirke Awot 5:6 — „dziesięć rzeczy stworzonych o zmroku”, w tym Szamir.
Targum Szeni do Księgi Estery 1:2 — rozbudowany, „mechaniczny” opis tronu Salomona.
Talmud Bawli, Sotah 48b — przechowywanie Szamiru (wełna, ołów).
Miszna, Sotah 9:12 — tradycja o utracie Szamiru po zburzeniu Świątyni.
Pseudepigrafy i grimuarystyka
Testament Salomona — pseudepigraf o demonach i budowie Świątyni (tłum. F. C. Conybeare).
Sefer Raziel ha-Malach — traktat mistyczny/kabalistyczny; klasyczne wydanie Amsterdam, 1701.
Pieczęć Salomona — symbolika
Seal of Solomon — hasła i opracowania encyklopedyczne dotyczące pierścienia z Imieniem Bożym i kontroli demonów.
Magen Dawid — opracowania encyklopedyczne o heksagramie i jego relacji do „pieczęci Salomona”; wzmianki o historycznej wymienności z pentagramem.